Klinika Upadłości - Upadłość Konsumencka » Skarga pauliańska w postępowaniu upadłościowym

Skarga pauliańska w postępowaniu upadłościowym

25 marca 2024

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, nad tym kto może złożyć skargę pauliańską? A może jesteś w sytuacji, w której Ty chcesz skorzystać z możliwości złożenia skargi pauliańskiej, bo podejrzewasz, że osoba, która jest Ci winna pieniądze, zastosowała nieuczciwą praktykę w stosunku do Ciebie jako wierzyciela, by komornik nie windykował jej z majątku? Przeczytasz za moment najważniejsze informacje, dzięki którym dowiesz się komu przysługuje skarga pauliańska w postępowaniu upadłościowym. Dzięki tym wskazówkom będzie Ci łatwiej podjąć decyzję o tym, czy to rozwiązanie będzie dla Ciebie.

Zacznijmy od tego, że sytuacje związane z egzekucjami komorniczymi mają różny przebieg. Często dłużnicy, szukają różnych sposobów, aby mimo wszystko uchronić swój majątek. Czy w takim wypadku wierzyciele nie mają szans na odzyskanie długu? Nie, droga dochodzenia swoich interesów w wielu przypadkach wcale nie jest zamknięta, nawet jeśli dłużnik twierdzi, że nie ma majątku, choć jeszcze niedawno nim dysponował.

Otóż jest pewne wyjście prawne, które ich chroni wierzyciela. To właśnie skarga pauliańska, która może być stosowana w przypadku postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej i w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z długami przedsiębiorcy. Jeśli chcesz wiedzieć, o czym mowa, zapoznaj się z dalszą częścią tekstu.

Z tego artykułu dowiesz się

Jakie jest źródło instytucji skargi pauliańskiej?
Na czym polega roszczenie skargi pauliańskiej?
Kto i kiedy może wystąpić do sądu ze skargą pauliańską?
W jakim celu składana jest skarga pauliańska przez wierzyciela i syndyka?
Skarga pauliańska a konsekwencje dla dłużnika
Jakie negatywne konsekwencje dla dłużnika rodzi próba wyzbycia się majątku?

Skąd wzięła się skarga pauliańska

Skarga pauliańska lub roszczenie pauliańskie wywodzi się z prawa rzymskiego (z łac. actio Pauliana). Dzięki niej możliwe było przesunięcie wobec dłużnika z odpowiedzialności osobistej na majątkową. Ta instytucja prawna okazała się dobrym sposobem ochrony dóbr wierzycieli. Stosowana była w prawie polskim już od XV w.

Czym dziś jest roszczenie pauliańskie

Skarga pauliańska z założenia ma służyć wierzycielom do ochrony ich majątku. Często bowiem zdarzają się sytuacje, w których dłużnicy, chcąc uchronić swoje dobra przed egzekucją komorniczą, starają się ukryć lub wręcz upłynnić składniki swojego majątku. Mogą to robić np. poprzez darowiznę na rzecz członków rodziny, czy też przez szybką sprzedaż. Jak łatwo się domyślić, takie działanie sprawia, że dłużnik przestaje być wypłacalny, nie wykazując żadnych dochodów i majątku. W teorii więc wierzyciel nie ma już szans na odzyskanie należności, a zwłaszcza jeżeli nie ma wiedzy, o tym, że dłużnik coś ukrywa.

Na szczęście roszczenie pauliańskie jest tu pomocą. Zasady działania tej instytucji prawnej określa kodeks prawa cywilnego:

Art. 527. [Actio pauliana]

§ 1.

Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Kto może wystąpić do sądu ze skargą pauliańską

Z zasady skarga ta przysługuje wierzycielowi, który ma dowody na to, że dłużnik może podejmować celowe działania związane z upłynnieniem własnego majątku. W takim wypadku to wierzyciel ma za zadanie przedstawić dowody uzasadniające jego skargę.

Jeśli zaś mamy do czynienia z sytuacją, kiedy wobec wierzyciela zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, wtedy z roszczeniem pauliańskim może wystąpić jedynie syndyk, ponieważ w momencie ogłoszenia upadłości, wierzyciele tracą do tego prawo.

Kiedy można wystąpić z roszczeniem pauliańskim

Ten rodzaj skargi można złożyć, spełniając kilka konkretnych warunków:

Rzeczywiście zaistniała sytuacja wierzytelności pieniężnej.
Dłużnik przestaje być wypłacalny z powodu dokonania przez niego czynności prawnej, jaką może sprzedaż mienia lub umowa darowizny.
Sprzedając lub dokonując darowizny (czyli innymi słowy, ukrywając) swój majątek, dłużnik działa świadomie przeciw wierzycielowi.
Działanie dłużnika prowadzi do uzyskania korzyści majątkowej przez osobę trzecią.
Wspomniana osoba trzecia wie lub jeśli by się o to postarała, mogłaby się dowiedzieć, o tym, że zachowanie dłużnika (w tej sytuacji sprzedaż lub darowanie majątku) miało na celu pokrzywdzenie wierzyciela.

Składając taką skargę, należy jednak pamiętać, że aby została ona uznana przez sąd, muszą być spełnione wszystkie powyższe warunki.

W jakim celu składana jest skarga pauliańska

Głównym celem składnia skargi pauliańskiej, czy to przez wierzyciela, czy przez syndyka, jest uzyskanie od sądu potwierdzenia, że działanie dłużnika – sprzedaż, darowizna, nie ma mocy wiążącej. W tej sytuacji darowany, czy sprzedany majątek wraca do masy upadłości, która może posłużyć do spłacenia zaciągniętych długów.

Należny jednak pamiętać, że osoba, której sprzedano lub darowano jakąś część majątku dłużnika, nadal będzie jej właścicielem. Po spieniężeniu jej i uregulowaniu długu, jeśli jeszcze jakaś część środków z darowanego, czy sprzedanego majątku pozostanie - wraca do jej nowego właściciela.

Ile czasu ma wierzyciel lub syndyk, aby wystąpić z roszczeniem pauliańskim?

W tym wypadku, jeśli mowa o złożeniu tej skargi zarówno wierzyciel, jak i syndyk mają 5 lat, aby wystąpić do sądu z omawianym roszczeniem. Wspomniane 5 lat liczone jest od daty, kiedy została dokonana czynność prawna, która ma zostać przez skargę pauliańską uznana za bezskuteczną.

Jeśli od dokonania darowizny, czy sprzedaży minęło ponad 5 lat, w takim wypadku złożenie skargi przestaje być możliwe.

Skarga pauliańska a konsekwencje dla dłużnika

Z powyższych rozważań wiadomo, że omawiana instytucja prawna jest pewnego rodzaju zabezpieczeniem dla wierzycieli przed nieuczciwymi dłużnikami. Ale jakie konsekwencje dla samego dłużnika ma uznanie tej skargi przez sąd?

W sytuacji, gdy sąd uzna, że dłużnik rzeczywiście podejmował działania, które zmierzały do tego, aby wyzbyć się majątku, a co za tym idzie, zmniejszyć swoje zobowiązania, sąd przede wszystkim uzna, że jego działania nie mają skutku prawnego. Co za tym idzie, w żadnym stopniu nie zmniejszy się jego odpowiedzialność majątkowa wobec wierzycieli. Uznając działanie dłużnika za nieetyczne, sąd może wyciągnąć wobec niego również dodatkowe konsekwencje.

Teraz już wiesz, że instytucja skargi pauliańskiej ma pomóc wierzycielom, gdy dłużnik staje się niewypłacalny. Jeżeli wierzyciel ma podejrzenia, że dłużnik celowo ukrywa lub upłynnia swój majątek, by go chronić, to wierzyciel może pod pewnymi warunkami skorzystać ze skargi pauliańskiej. Kiedy mówimy o wszczętym już postępowaniu upadłościowym, trzeba zaznaczyć, że skargę pauliańską może wykorzystać tylko syndyk, który może wejść na miejsce powoda, zaskarżającego czynności, wykonane przez upadłego.

Choć czasami darowizna, czy sprzedaż może wydawać się „dobrą opcją” dla ratowania objętego upadłością majątku, to zawsze trzeba mieć na uwadze to, że skarga pauliańska może zostać złożona. Z kolei wierzyciele nie muszą obawiać się bezkarności dłużników, jeśli mają świadomość, że prawo stoi po ich stronie.